Is Christus dan in stukken verdeeld?

We lezen een aantal zondagen na elkaar de eerste brief van Paulus aan de christenen van Korinthe. Deze gemeente ligt hem nauw aan het hart, maar ze bezorgt hem tevens aanzienlijke problemen, vooral omwille van de vele partijen aldaar. De oproep van Paulus in deze brief past uitstekend tijdens de bidweek, die christenen al meer dan een eeuw vieren. Het thema van de bidweek 2017 is ontleend aan de tweede brief van Paulus aan de christenen van Korinthe en luidt als volgt: “Verzoening, de liefde van Christus zet er ons toe aan” (2 Kor 5,14-20).

Een predikant sprak vorig jaar in de crypte van de Sint-Baafskathedraal tijdens de gebedsviering voor de eenheid over het gebed van Jezus, dat het minst van al verhoord lijkt te zijn. “Mogen allen één zijn.” Bij nauwer toezien, zijn er nog meerdere gebeden die op verhoring wachten. Is het omdat God niet hoort, of omdat we onvoldoende bidden of er tegen opzien om wegen van toenadering te begaan?

Paulus klaagt over de verdeeldheid in de gemeente van Korinthe. Hij zou zeker dezelfde vraag stellen wanneer hij onze wereldbol bekijkt met de verscheidenheid van religies en wereldbeschouwingen en merkt hoe deze soms tegen elkaar in spreken en handelen. Wanneer hij internet uitpluist, leest hij venijn, dat tegenstanders naar elkaar uitspuwen.

Contacten

Elk jaar wordt tijdens de bidweek zowat het bilan opgemaakt van het oecumenisch werk, waar zowel stagnatie als vooruitgang opvalt. Het voorbije jaar van de Barmhartigheid viel samen met het herdenken van het werk van het tweede Vaticaans concilie, waar op het vlak van de oecumene vooruitgang werd geboekt. Dit werk ligt niet stil en mag niet ophouden. Elke christen kan eenheid bevorderen.

De verstandhouding tussen de patriarch Bartholomeus en de opvolger van Petrus groeit voortdurend. Beide waren zij samen met de Griekse-orthodoxe aartsbisschop Jeronymos op het eiland Lesbo voor hun contact met het opvangkamp van Moria met 2.500 vluchtelingen.

In februari 2016 was er de korte, maar toch historische ontmoeting in Havana/Cuba van paus Franciscus met patriarch Kyrill van de Russisch orthodoxe kerk.

Op het eiland Kreta heeft de panorthodoxe bijeenkomst plaats gehad, de eerste na eeuwen, waar echter de Russische kerk afwezig is gebleven alsook deze van Georgië.

Lutherjubileum

Dit lopend jaar gaat de aandacht naar de herdenking van het optreden van Luther en de weerslag ervan op de kerken vooral in het Westen. De herdenking begon op 31 oktober 2016 in Lund, waar paus Franciscus aanwezig was bij de Lutherse Wereldbond, die daar vijftig jaar geleden werd gesticht.

De figuur van Luther zal dit jaar langs vele kanten worden belicht, want hij bezit vele facetten. Hij was monnik in het klooster van de Augustijnen in Erfurt. In zijn theologie steunt hij op een persoonlijke inwendige ervaring van de prioritiet van Christus. De Bijbel kreeg bij hem de belangrijkste plaats. Hij vertaalde de Bijbel in het Duits, terwijl hij zich moest verbergen op de Wartburg.

Hij zag de grote misbruiken in de kerk en kwam op voor de hervorming, die voordien al in de kerk aanwezig was door de beweging van Franciscus en de beweging rond Jan Hus. Het leidde tot een conflict met Rome, waarbij de belangen van Duitse vorsten een grote invloed hadden.

Na de scheuring en zelfs tot nu bestaat de tendens om zichzelf te affirmeren in onderscheid met de anderen. Er zijn verschillen: de protestantse kerk als de kerk van het Woord, de katholieke als deze van de sacramenten.

Dit jaar koos de jongerenpastoraal voor de jaarlijkse Taizé-bijeenkomst de tempel van de protestantse kerk op het museumplein te Brussel. Domina Laurence Flachon gaf aan hoe twistpunten uit de weg geruimd zijn vooral met de gemeenschappelijke verklaring over de rechtvaardigingsleer door de rooms-katholieke kerk en l de Lutherse wereldfederatie op 31 oktober 1999.

Vijfhonderd jaar scheiding kan moeilijk als een jubeljaar gevierd werden, maar is zeker voor de katholieken een oproep tot bezinning, tot ommekeer, alsook tot dank om de groeiende oecumene. De twee grote kerken zijn er mee begaan en zien het als een groei van conflict tot gemeenschap.

In de Lutherse kathedraal van Lund (Zweden) werd een gemeenschappelijke verklaring afgelegd bij gelegenheid van de gemeenschappelijke katholiek-Lutheraanse herdenking van de reformatie. De ondertekenaars verheugen zich over de afgelegde weg van conflict tot gemeenschap. Door dialoog en gedeelde getuigenis zijn ze niet langer vreemden.

Katholieken en Lutheranen zijn dichter tot elkaar gekomen door de gezamenlijke dienst aan de naasten – vaak in situaties van lijden en vervolging. Caritas Internationalis en de Lutheran World Federation World Service beslisten nauwer samen te werken.

Wat verenigt

“Wat ons verenigt is groter dan wat ons scheidt. Hoewel we ten diepste dankbaar zijn voor de geestelijke en theologische gaven van de Reformatie, belijden en betreuren we voor Christus ook dat Lutheranen en Katholieken de zichtbare eenheid van de Kerk hebben beschadigd. Theologische verschillen gingen samen met vooroordelen en conflicten, en religie werd een instrument voor politieke doeleinden. Ons gezamenlijk geloof in Jezus Christus en ons doopsel vereist van ons een dagelijkse bekering, waarmee we de historische meningsverschillen en conflicten die het dienstwerk van de verzoening verhinderden van ons afwerpen. Hoewel het verleden niet verandert kan worden, kan wat er herinnerd wordt en hoe het wordt herinnerd wel veranderen. Wij bidden voor de genezing van onze wonden en van de herinneringen die ons beeld van de ander blokkeren. We verwerpen nadrukkelijk alle haat en geweld, in het verleden en heden, vooral wanneer uitgevoerd in de naam van religie. Vandaag horen we het gebod van God om alle strijd aan de kant te zetten. We erkennen dat we, bevrijd door genade, voorwaarts gaan naar de eenheid waartoe God ons steeds roept.

Nu we die periode in de geschiedenis als een last achter ons laten, beloven wij plechtig samen te getuigen van Gods barmhartige genade, zichtbaar in de gekruisigde en verrezen Christus. In het bewustzijn dat de manier waarop wij ons tot elkaar verhouden onze getuigenis van het Evangelie vorm geeft, wijden wij ons toe aan de verdere groei van gemeenschap, geworteld in het doopsel, terwijl we proberen de overblijvende obstakels die volledige eenheid nog verhinderen te verwijderen. Christus verlangt dat we één zijn, zodat de wereld kan geloven.”

De verklaring gaat ook in op het verlangen van de gemeenschappen om de Eucharistie aan één tafel te ontvangen als een concrete uitdrukking van volledige eenheid. “Wij ervaren de pijn van degenen die hun hele leven delen, behalve de verlossende aanwezigheid van God aan de Eucharistische tafel. Wij erkennen onze gezamenlijke pastorale verantwoordelijkheid om een antwoord te geven op de geestelijke dorst en honger van onze mensen om één te zijn in Christus. Wij verlangen ernaar dat deze wond in het Lichaam van Christus zal genezen. Dit is het doel van onze oecumenische inspanningen, die we willen bevorderen, ook door onze toewijding aan de theologische dialoog te hernieuwen.”

“We bidden tot God dat Katholieken en Lutheranen samen zullen kunnen getuigen van het Evangelie van Jezus Christus, en de mensheid uitnodigen het goede nieuws van Gods verlossende handelen te horen en ontvangen. We bidden tot God om inspiratie, aanmoediging en kracht zodat we naast elkaar kunnen staan in het dienstwerk, de menselijke waardigheid en rechten hooghouden, met name van de armen, werken voor gerechtigheid en alle vormen van geweld afwijzen. God roept ons op allen die verlangen naar waardigheid, gerechtigheid, vrede en verzoening nabij te zijn. Vandaag in het bijzonder verheffen we onze stemmen voor een einde aan het geweld en extremisme dat zo vele landen en gemeenschappen, en talloze zusters en broeders in Christus, treft. We sporen Lutheranen en Katholieken aan om samen te werken in het ontvangen van de vreemde, degenen die gedwongen zijn te vluchten vanwege oorlog of vervolging te hulp te komen, en de rechten van vluchtelingen en asielzoekers te verdedigen.”

“Meer dan ooit beseffen we dat ons gezamenlijk dienstwerk in deze wereld moet reiken tot aan Gods scheppen, die lijdt onder uitbuitingen en de gevolgen van onverzadelijke hebzucht. We erkennen het recht van toekomstige generaties om te genieten van Gods wereld in al haar potentieel en schoonheid. We bidden voor een omslag in harten en hoofden die leidt tot een liefdevolle en verantwoordelijke zorg voor de schepping.”

De verklaring is een oproep aan alle Lutherse en Katholieke parochies en gemeenschappen “om stoutmoedig en creatief, vol vreugde en hoop te zijn in hun toewijding om de grote reis voor ons voort te zetten. In plaats van conflicten uit het verleden, zal Gods geschenk van eenheid onder ons de samenwerking leiden en onze solidariteit verdiepen. Door dichter in het geloof tot Christus te komen, door samen te bidden, door naar elkaar te luisteren, door de liefde van Christus voor te leven in onze relaties, zullen wij, Katholieken en Lutheranen, onszelf openstellen voor de kracht van de Drie-ene God. Geworteld in Christus en van Hem getuigend vernieuwen wij onze vastberadenheid om trouwe voorboden te zijn van Gods grenzeloze liefde voor de hele mensheid.”

Vanuit Lund klinkt de uitnodiging tot de verschillende christelijke wereldgemeenschappen en broederschappen om als ledematen van het ene Lichaam van Christus, waarin we door het doopsel zijn opgenomen, zich toe te wijden aan de beweging van conflict naar gemeenschap.